رایحه طوبی

نام و الفاظ، به تنهایی سبب سعادت و خوشبختی انسان نمی‌شوند اما می‌توانند زمینه ساز تأثیرات روحی و روانی بر انسان گردند. هر نامی‌که بر فرد گذارده می‌شود، با تکرار و انس هر روز و شب، آن معنا و نام در ذهن و روان تأثیر می‌کند و پیوند خاصی با آن ایجاد می‌شود که در سعادت، رستگاری و یا شقاوت و گمراهی فرد سهمی‌به سزا دارد.

در آیه 45 سوره آل عمران آمده است:
(… یا مریم إنّ الله یبشرک بکلمه منه اسمه المسیح عیسی بن مریم… )
تعبیر « اسمه مسیح. . . » بیانگر این است که نام حضرت عیسی از سوی خداوند تعیین شده است و این نام خود شرافتی برجسته و افتخار آفرین است. همچنین می‌توان دریافت که پیش از به دنیا آمدن و حتی قبل از تکوین هر نطفه ای خداوند از نام کودک آگاه است.

( یا زکریا إنّا نبشّرک بغلام اسمه یحیی لم نجعل له من قبل سمیّا )
«یحیی» که در اصل فعل مضارع از ریشه « ح ی ی » می‌باشد معنای «زنده می‌ماند» دارد؛ این نام می‌تواند علاوه بر حیات جاودانی که شهادت نصیب حضرت یحییکرده است، می‌تواند اشاره به حیات دنیایی او نیز داشته باشد. این مفهوم در برگیرنده زندگی مادی و معنوی، دنیوی و اخروی ایشان در پرتو ایمان و مقام نبوت و ارتباط با نور خداست.
با توجه به آیه فوق پیرامون بشارت ولادت حضرت یحیی به حضرت زکریا، نامگذاری «یحیی» از جانب خداوند صورت گرفته است و این نام در امت‌های پیشین بی‌سابقه بوده است.
(… أنّ الله یبشّرک بیحیی مصدقا بکلمه من الله و سیدا و حصورا و نبیّا من الصالحین )
با توجه به آیه فوق مفهوم نام حضرت یحیی در برگیرنده شأن و منزلت ایشان نسبت به حضرت مریم و فرزندش حضرت عیسی است. حضرت زکریا از خداوند فرزندی در خواست کرد که هم‌شأن حضرت مریم باشد. نام «یحیی» این مفهوم را در خود نهفته دارد و بیانگر این است که حضرت یحیی در تمامی‌امتیازها با حضرت مریم و  فرزندش حضرت عیسی هم شأن است.
نکته قابل توجه در نامگذاری حضرت یحیی این است که نامی‌که برای ایشان از سوی خداوند به عنوان نام گذارنده انتخاب شده است، در شخصیت کودک تأثیر دارد همچنین بیانگر این نکته نیز است که اسامی‌همه انسانها را خداوند تعیین می‌کند.

( فلما وضعتها قالت ربّ إنّی وضعتها انثی و الله اعلم بما وضعت و لیس الذکر کالانثی و إنّی سمیتها مریم و إنّی أعیذها بک و ذریتها من الشیطان الرجیم )
هنگامی‌که همسر عمران  به فرزندش باردار بود، اورا وقف خدمت برای خدا کرد. در آن زمان رسم بر این بود که پسران برای خدمت در معبد پذیرفته می‌شدند. هنگامی‌که همسر عمران وضع حمل نمود و متوجه شد که این فرزند دختر است، بلافاصله او را « مریم » نامید.
« مریم » در لغت آن شهر به معنای زن عابد و خادم است. مادر مریم بلافاصله بعد از وضع حمل او را «مریم» نامید تا بعد از نومیدی از زاییدن پسری که محرر برای عبادت و خدمت باشد بلادرنگ همین دختر را برای این کار محرر کند.
این نامگذاری نهایت عشق و علاقه این مادر با ایمان را برای نذر و وقف فرزندش در مسیر بندگی و عبادت خدا نشان می‌دهد.
از شیوه نامگذاری مادر مریم این نکته به دست می‌آید که در نامگذاری فرزند علاوه بر انتخاب نام نیکو برای کودک می‌بایست نامی‌الهام بخش و آینده ساز انتخاب شود؛ چرا که در نهایت حضرت مریم در مسیر بندگی خداوند و خدمت در معبد قرار گرفت و البته از این جا می‌توان به تأثیر این نام بر روی ایشان پی برد.

قرآن کریم کتاب انسان ساز است و همه نیازمندی‌های بشر برای هدایت و حرکت به سوی رشد در آن آمده است. در مورد نامگذاری فرزند نیز همچون سایر مسائل مورد نیاز هدایت انسان، سخن به میان آمده است. نامگذاری دختر عمران به مریم از سوی همسر عمران، بشارت فرزندی به نام یحیی به حضرت زکریا از جانب خداوند و بشارت به دنیا آمدن پسری به نام عیسی مسیح  به حضرت مریم.

از امام صادقروایت شده است که رسول خدا فرمود: « نام‌های خود را نیکو کنید، زیرا روز قیامت شما را به آن نام‌ها می‌خوانند.»

پیامبر خدا فرمود: «نخستین هدیه ای که هریک از شما به فرزند خود می‌دهد، نام نیکو است، پس بهترین نام‌ها را برای فرزند خود انتخاب نمایید. »

پیامبر خداصلی الله علیه و آله فرمود:«یا علی! حق فرزند بر پدر این است که اسم خوبی برایش انتخاب کند، او را تربیت کند و همسری صالح برای او بگیرد و حق پدر بر فرزند این است که او را به اسمش صدا نزند، جلوتر از او راه نرود، جلوی او ننشیند و با او به حمام نرود.»

حسن بن فضل طبرسی، مکارم الاخلاق (ترجمه راشدی)، ص909